Çizgi filmlerde yer alan fiziksel, sözel, psikolojik ve ekonomik şiddet unsurları çocukların bilişsel ve psikolojik gelişimini olumsuz etkiliyor. Çocuklar karakterler ile özdeşleşiyor, taklit ediyor, izlediklerini gerçek hayatta deneyebiliyor.
Günümüzün en büyük sorunları arasında yer alan şiddet, çeşitli mesajlarla çizgi filmlerde çocuklara iletiliyor, şiddet normalleştiriliyor. Çizgi filmlerde bulunan karakterler, olaylar ve konular çocukları derinden etkiliyor. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Arş. Gör. Dr. Deniz Keba Ekinci tarafından gerçekleştirilen araştırmada tematik çocuk kanallarında yayınlanan çizgi filmlerin metinlerinin yüzde 83,3, görsellerinin ise yüzde 75 şiddet içerdiği belirlendi.
Şiddet uygulayan karakter sempatikmiş!
Arş. Gör. Dr. Keba Ekinci çalışmasında çizgi filmlerde şiddet sahnelerinin eğlence unsuru olarak sunulduğunu, şiddet uygulayan karakterlerin sempatik ve komik gösterildiğini belirtiliyor. Araştırmada bilişsel gelişim sürecini tamamlamamış çocukların sunulan içeriğin olumlu ve olumsuz yanlarını ayırt edemediği vurgulanıyor. Bunun sonucunda da çocukların fiziksel ve duygusal gelişimlerinin, kişiliklerinin ve davranışlarının olumsuz etkilenebildiği ifade ediliyor.
“Medya ve Çocuk Bağlamında Çizgi Filmlerde Yer Alan Şiddet İçeriklerinin Analizi” adlı çalışmada Türkiye’de yayın yapan çocuk kanallarından TRT Çocuk, Minika Çocuk, Minika Go ve Cartoon Network‘de yayınlanan yerli ve yabancı çizgi filmler incelendi. 3-15 yaş grubuna hitap eden toplam yirmi dört çizgi filmin ele alındığı çalışmada metinsel ve görsel içeriklerde şiddet türleri fiziksel, sözel, psikolojik ve ekonomik olarak sınıflandırıldı.
| Metinsel ve Görsel İçeriklerde Şiddet Öğeleri | |
| Şiddet türü/Kategoriler | Alt Kategoriler |
| Fiziksel şiddet | Vurma |
| Tekmeleme | |
| Yumruk atma/tokat atma | |
| Canını acıtma | |
| Saldırma | |
| Etrafa zarar verme | |
| Kavga etme | |
| Yaralama | |
| Öldürme | |
| Sözel şiddet | Bağırma |
| Azar | |
| Hakaret | |
| Eleştiri | |
| Küfür | |
| Psikolojik şiddet | Korkutma |
| Endişe | |
| Ekonomik şiddet | Çocuğun çalıştırılması |
| Çocuğun maddi imkanlarını kısıtlamak | |
İçeriklerin yüzde 83,3’ünde şiddet var
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan araştırma kapsamında her kanaldan 6’şar çizgi film incelendi. Çizgi film metinlerinin yüzde 83,3’ünde şiddet içeriği tespit edildi. TRT Çocuk, Minika Go ve Cartoon Network kanallarında ele alınan çizgi filmlerin hepsinde, Minika Çocuk kanalında incelenen çizgi filmlerin ise 2’sinin metinlerinde şiddet içeriği olduğu görüldü. Ekonomik şiddet içeriği ise sadece Heidi’de bulundu. Şiddet içeren çizgi filmlerin 7’sinin yerli, 13’ünün ise yabancı olduğu belirlendi.
Nicel ve nitel içerik analizi yöntemi ile gerçekleştirilen çalışmada ele alınan çizgi filmlerde şiddet öğeleri: çirkin, tembel, beceriksiz, şaşkın gibi kelime kullanımları; tehdit içeren ve bağırarak yapılan konuşmalar olarak tespit edildi.
| Çizgi Filmlerin Metinlerinde Görülen Şiddet Türü Örnekleri | ||
| Örnek | Çizgi Film | Şiddet Türü |
| “Şu uydurma hikayeyi bir daha duymak istemiyorum” | Nils ve Uçan Kaz | Bağırarak sinirli şekilde ifade edilmiştir/sözel şiddet |
| “Siz kazsınız, tavuk değilsiniz” | Nils ve Uçan Kaz | Azarlama ifadeleri/sözel şiddet |
| Tembel korsanlar, beceriksiz korsanlar, tembeller sürüsü…” | Peter Pan’ın Yeni Maceraları | Hakaret içeren ifadeler yer almaktadır/sözel şiddet |
| “Çirkin şey” | Heidi | Hakaret içeren ifadeler vardır/sözel şiddet |
| “Hadisene şaşkın, yer yarılsa da içine girsen.!” | Sagun | Azar, hakaret ve bağırma içermektedir/sözel şiddet |
| “Çocuklar giremez! Şimdi hemen kaybol…” | Bizim Joey | Korkutma/psikolojik şiddet |
| “Ekmek geri gelmezse ödül alamayacaksınız, bu kadar basit” | Heidi | Çocukların çalıştırılması ve emeğinin maddi karşılığının verilmemesi/ekonomik şiddet |
| “Gidin buradan yoksa sonunuz hiç iyi olmaz” | Z Takımı | Tehdit/psikolojik şiddet |
Psikolojik şiddet unsuru çok
Araştırmada incelenen çizgi filmlerin görsellerinde yüzde 75 şiddet içeriği belirlendi. 24 çizgi filmin 18’inde psikolojik şiddet unsurları olduğu aktarıldı. Ele alınan çizgi filmlerin şiddet içeriklerinin kanallara göre dağılımının; TRT Çocuk ve Minika Go’da hepsi, Cartoon Network’te 4 ve Minika Çocuk’ta 2 olduğu görüldü.
Arş. Gör. Dr. Ekinci, metinsel şiddet içeriğine benzer şekilde görsel şiddet oranının yüksek olmasının nedeninin çocuklara yönelik yayınlarda denetim mekanizmalarının etkin uygulanmaması olduğunu belirtti. Ayrıca görsel şiddet içeriği bulunan yapımların 5’i yerli ve 13’ü yabancı olduğunu aktardı. Yani Türk merkezli ve çocuklara yönelik yayınlarda, şiddet içeriklerine yönelik hassasiyetin daha yüksek olduğu ifade edildi.
| Çizgi Filmlerin Görsellerinde Görülen Şiddet Türü Örnekleri | |||
| Çizgi Filmler | Görsel Şiddet Türleri | ||
| Fiziksel Şiddet | Psikolojik Şiddet | ||
